VRT-archief lost Sherlock Holmes-mysterie op

Vrijdag 21 mei 2021 – Morgen 22 mei is het internationale Sherlock Holmes-dag, en dat kunnen internationale tv-nostalgici vieren met een opmerkelijke vondst uit het VRT-archief. In 1968 wist BBC de legendarische filmacteur Peter Cushing te overtuigen om voor een tv-reeks nog eens in de huid van Sherlock Holmes te kruipen. Sindsdien waanden de Holmes-fans deze beelden verloren. Tot ze weer boven water kwamen in Vlaanderen. “Jullie archief is een schatkamer.”

Buiten de uren is de Nederlandse historicus Reinier Wels ook een digitale amateur-archeoloog. Als hobby snuistert hij door online archieven, op zoek naar verdwenen gewaande fragmenten. En zo vatte Wels ook de zoektocht aan naar de verloren gewaande BBC-reeks Sir Arthur Conan Doyle's Sherlock Holmes uit 1968, met Peter Cushing in de rol van privédetective.

“De Britten zijn sterk in het maken van steengoede televisie, maar in het bewaren ervan waren ze helaas minder. Begrijpelijk, beelddragers werden toen vaak gewist en opnieuw gebruikt”, weet hij. “Op die manier is er wel heel veel verloren gegaan waardoor tv-liefhebbers soms fanatiek op zoek zijn naar verloren gewaande fragmenten.”

Het VRT-archief kent een sterke reputatie en dat raakt steeds meer en meer bekend. Dat komt onder meer door samenwerkingen zoals hetarchief.be. Dat initiatief van meemoo, het Vlaams Instituut voor het archief, maakt het voor de hele wereld mogelijk om rijke archieven in Vlaanderen te doorploegen. Een dienst die niet alleen Vlaamse geschiedenisliefhebbers maar ook buitenlandse historici beginnen te ontdekken. Voor alle duidelijkheid: het gaat niet het beeldmateriaal zelf, maar enkel om de geregistreerde metadata. En zo botste Wels op een bijzonder fragment in het archief van de VRT.

Wels: “Een initiatief als hetarchief.be is een geweldig geschenk. Ik vergelijk het wel eens met zo’n grijphaak op de kermis: je duikt ermee in een fantastische berg materiaal en dan is het spannend afwachten wat er tevoorschijn komt. Dankzij het gebruik van de juiste zoektermen kon ik interessante fragmenten, zoals die Sherlock Holmes uit 1968, in het VRT-archief terugvinden.”

Opmerkelijk is dat die fragmenten al netjes klaar zaten in het gedigitaliseerde VRT-archief toen Wels met zijn vraag kwam aankloppen. “Toen we begonnen met het digitaliseren van pellicule, zeg maar de klassieke filmrol, heb ik er mee voor geijverd om dat zeker te doen met Ziet u er wat in”, legt Ann Coenen, medewerker van het VRT-archief uit. “Dat was een op het eerste gezicht klein programma: een kwartiertje op vrijdagavond waarin werd vooruitgeblikt naar het aanbod van de komende week. Ziet u er wat in bevatte heel uiteenlopende fragmenten, Vlaams en ​ internationaal, die vaak goed bewaard zijn gebleven door het feit dat het programma op pellicule werd gefilmd. Die werden onaangeroerd bijgehouden, in tegenstelling tot de duurdere banden die vaak gewist en hergebruikt werden.”

“Een ware revelatie”

Wels ging met de gevonden Sherlock Holmes-beelden aankloppen bij de Britse organisatie Kaleidoscoop die de wereld afspeurt naar beelden die de vele gaten in hun televisiegeschiedenis kunnen vullen. Daar sprongen ze dan ook een gat in de lucht toen de Sherlock Holmes-beelden uit 1968 dankzij het VRT-archief opnieuw boven water kwamen.

“Sherlock Holmes is een wereldwijd begrip”, zegt Chris Perry, CEO van Kaleidscope. “Het was destijds een geweldige stunt van de BBC om Peter Cushing te overtuigen om mee te werken aan die vroege kleurenversie van Sherlock Homes in 1968. (De BRT zond ze toen nog uit in zwartwit, nvdr.) Intriest dan ook dat hiervan zo veel verloren is gegaan. Het was een ware revelatie dat de VRT toch nog fragmenten van deze vermiste aflevering heeft bewaard. Meer zelfs, jullie hebben op deze manier nog andere verloren gewaande BBC-fragmenten bewaard. Jullie archief is een ware schatkamer, dankzij jullie kon Kaleidoscope deze fragmenten terug aan de BBC aanbieden.” En zo kan het kleine Vlaanderen enkele gaten in de Britse tv-geschiedenis opvullen.